Leefbaarheidsbeleid

Wat willen we bereiken?

We zetten de Friese inwoner en de ervaren leefbaarheid centraal in zowel dorpen als ook in steden. De leefbaarheid hebben wij als volgt gedefinieerd ”Leefbaarheid is de mate waarin de leefomgeving aansluit bij de voorwaarden en behoeften die er door de mens aan worden gesteld”. Een brede definitie waarin de beleving van mensen centraal staat, zij zijn de ervaringsdeskundigen en zij kunnen draagvlak creëren. Sociale, ruimtelijke en economische factoren bepalen in samenhang de leefbaarheid. Wij streven naar een blijvend en goed toekomstperspectief voor de inwoners van Fryslân en treden op als kennismakelaar en facilitator, of, als het algemeen belang daar om vraagt, als regisseur. Volgens ons gaat het hierbij met name om bereikbaar werk (werken), bereikbare voorzieningen (leven) en een bloeiend gemeenschapsleven in goede ruimtelijke omstandigheden (beleven en wonen). Het is daarbij belangrijk om zoveel mogelijk aan te sluiten bij initiatieven, wensen en kwaliteiten van mensen, dorpen en regio’s.
Wij zetten in op de leefbaarheid van de dorpen en steden, en op de spreiding van voorzieningen. We zorgen voor aandacht voor demografische ontwikkelingen een leefbaarheid binnen alle relevante provinciale beleidsterreinen. Zo stimuleren wij met het Iepen Mienskipsfûns onder andere initiatieven op het gebied van sociale innovatie. De streekagenda’s weerspiegelen de programmatische integratie van het fysieke en sociale beleid met betrekking tot de sociaal-economische ontwikkeling van de Friese regio’s. Met het Transitiefonds Leefbare Fysieke Omgeving willen wij een aanjaagfonds creëeren voor gemeenten en woningcorporaties, zorgpartijen, aannemers, makelaars, banken, voorlopers in technologie en particulieren, en de grootste groep woningbezitters in Fryslân ondersteunen en inspireren.
De regio Noordoost-Fryslân heeft de nationale status van Krimpgebied. Wij beschouwen heel Fryslân als een gebied waar ingrijpende demografische veranderingen vragen om een adequate aanpak. In de regio Noordoost-Fryslân is een economisch programma als de Regiodeal een voorbeeld van zo’n adequate aanpak. Met de ondertekening van de eerste fase van die Regiodeal in 2017 hebben we ambitie uitgesproken om de maximale economische potentie van de regio te benutten, te realiseren in 2025. De eerste fase van de Regiodeal is in totaal door 42 partijen ondertekend (daaronder het Rijk, de lokale overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties). Voor het vervolg, fase 2, is in nauwe samenwerking tussen de gemeenten in Noordoost Fryslân, it Wetterskip Fryslân, de provincie Fryslân en andere partners in de regio een Versnellingsagenda opgesteld.

Welke resultaten willen we in 2019 behalen?

• In het kader van Kansen in Kernen herinrichting van 6 dorpskernen, waar voordat de Centrale As werd aangelegd het doorgaande verkeer doorheen reed. Het is één van de prioritaire projecten uit ANNO en tegelijkertijd een deelproject van De Centrale As. Zie voor een nadere toelichting de paragraaf ‘Grote projecten’.
• Onder voorbehoud van de technische en financiële haalbaarheid en positieve besluitvorming door PS (31 oktober 2018 geagendeerd voor PS) zal in 2019 de planvorming voor de tweede fase van het programma Holwerd aan Zee worden uitgewerkt.
• We ondersteunen initiatieven uit de Mienskip die inspelen op de leefbaarheid en ‘iedereen doet mee’-gedachte, vanuit de laagdrempelige regeling van het Iepen Mienskipsfûns. Ook de doelen landschap en cultuurhistorie, kansen voor burgers en duurzame dorpen uit het coalitie-akkoord worden vanuit het IMF bediend.
• Wij geven de samenwerking met bestuurlijke partners en private partijen in de regio’s Noordoost en Noardwest vorm door middel van de LEADER aanpak, als onderdeel van het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3). Zie voor een nadere toelichting de paragraaf ‘samenwerkingsverbanden’.
• We werken in partnerschap aan uitvoeringsplannen in de regio en we delen en leveren kennis over (de gevolgen van) demografische veranderingen en leefbaarheid.
• In samenwerking met de schoolbesturen en de gemeenten, en in de context van de demografische ontwikkelingen en gemeentelijke herindelingen, sturen wij aan op een goed gespreid en toegankelijk onderwijsaanbod in Fryslân.
• Resultaat 41: “we hebben in 2019 de relevante maatschappelijke partijen kunnen voeden met meerdere voorbeelden en ideeën over het vergroten van de fysieke leefbaarheid, en zij pakken daarvan ook meerdere op”. De brede omschrijving van resultaat 41 (transitiefonds fysieke leefomgeving) is versmald tot een verkenning van 3 concretere thema’s: Wonen (de particuliere woningvoorraad in het krimpgebied Noordoost Fryslân), Retail en Zorgvastgoed. Deze drie denkrichtingen worden in 2019 verder geconcretiseerd.
• Uitvoeren van de resterende ANNO I-projecten (KIK Dantumadeel, KIK Tytsjerksteradiel, Stationsgebied Feanwâlden en de DOM’s). Zie voor een nadere toelichting de paragraaf ‘samenwerkingsverbanden’.

Ruimtelijke kwaliteit en wonen

Wat willen we bereiken?

We willen de kwaliteit van de ruimtelijke omgeving verhogen. Daarom zetten we in op het verbeteren, versterken of herstructureren van de dorpen en steden en het Friese landschap.
Onze inzet ten aanzien van de ruimtelijke kwaliteit van Fryslân is verder gericht op een verantwoorde inpassing van nieuwe economische ontwikkelingen en het mooi houden van onze provincie. De inspanningen van het provinciaal ruimtelijk kwaliteitsteam richten zich daar dan ook op. Verder voeren we het streekplanbeleid uit. Uitwerking van het beleid vindt plaats via een beperkte actualisatie van de verordening Romte en via overleg over en het toezien op gemeentelijke ruimtelijke plannen.
De kwaliteit van wonen is van groot belang voor het mooi houden van Fryslân en wordt bepaald door een voldoende gevarieerd aanbod van woningen voor iedereen, het voorkomen van leegstand en verpaupering, voldoende kwalitatief goede, betaalbare en energiezuinige woningen voor verschillende doelgroepen.
Onze inzet op het gebied van de kwaliteitsverbetering van bestaande woningen (energiezuinig maken, het verbeteren van de bouwtechnische staat en het levensloopbestendig maken) zorgt voor lagere woonlasten en een toename van het welbevinden van bewoners. Wij zien in dit kader ook toe op de uitvoering door de gemeenten van de gemaakte afspraken in F4-verband over de programmering van kantoren. Het volledige Investeringsbudget voor Stedelijke Vernieuwing (ISV3) in gemeenten is verplicht. De uitvoering van deze projecten loopt tot en met 2019.
Wij ondersteunen en adviseren gemeenten, woningcorporaties en andere organisaties bij het invullen van de kwalitatieve opgave in de woningvoorraad, inclusief herstructurering en zorg. We zien er op toe dat gemeenten komen tot het opstellen van de noodzakelijke actuele woonvisies/programma’s. Dit doen wij door de inbreng van kennis, zoals de Quickscan Friese woningmarkt en actuele prognoses, ook in het kader van het krimpbeleid.
Bij de programmering van bedrijventerreinen in Fryslân moet rekening gehouden worden met regionale spreiding, de schaal, de locatie en de kwaliteit van het aanbod. In het kader van een zorgvuldig gebruik van de ruimte enerzijds, en het benutten van economische kansen anderzijds, hebben we daarom in 2018 regionale afspraken met de Friese gemeenten gemaakt om tot een goede afstemming komen tussen vraag en aanbod als het gaat om de programmering van bedrijventerreinen. 2019 staat in het teken van de monitoring van deze afspraken en het maken van regionale afspraken over herstructurering van incourante terreinen.

Welke resultaten willen we in 2019 behalen?

• Vanuit de ruimtelijke ordening voeren wij de ruimtelijke procedures voor het windproject Hiddum-Houw; Het provinciaal inpassingsplan zal in 2019 onherroepelijk worden.
• Ruimtelijke kwaliteit is integraal onderdeel bij de ontwikkeling van beleid en het uitvoeren van plannen en projecten. Het ruimtelijk kwaliteitsteam adviseert daartoe bij o.a. provinciale wegenprojecten, duurzame energieprojecten en bij gemeentelijke projecten.
• We houden wettelijk toezicht op de huisvestingtaak van gemeenten om statushouders te huisvesten.
• We starten in de tweede helft van 2019 de voorbereiding voor het opstellen van een nieuwe bevolkings- en huishoudensprognose.
• We monitoren in alle regio’s de geactualiseerde afspraken met de gemeenten over de woningbouwprogrammering.
• We monitoren de afspraken inzake de programmering van bedrijventerreinen die wij in 2018 met de regio’s Zuidwest, Noordoost, Noordwest en Zuidoost hebben gemaakt, alsook de uitgifte van kavels op gemeentelijk en regionaal niveau.
• We maken afspraken met gemeenten in regioverband met betrekking tot de herstructurering van incourante bedrijventerreinen.
• We leveren een bijdrage aan het verbeteren en versterken van de woon- en leefomgeving in dorpen en steden van Fryslân door herbestemming en sloop.

Sociaal beleid 

Wat willen we bereiken?

Vanuit de provinciale kerntaken bekijken we waar we aanvullend en in samenwerking met partners een meerwaarde hebben bij maatschappelijke vraagstukken in het sociaal domein en in de zorg (bijvoorbeeld langer zelfstandig thuis wonen, spreiding en bereikbaarheid zorgvoorzieningen en bereikbare zorg, zoals verwoord in resultaat 19 van het coalitieakkoord, tekorten arbeidsmarkt, etc.). Dat komt overeen met de doelstelling van resultaat 1 van het coalitieakkoord: het invlechten van sociaal beleid en zorg binnen de huidige kerntaken. Sinds 2013 voert de provincie geen autonoom sociaal beleid en zorg uit.
Resultaat 1 in het Coalitieakkoord is een voortzetting van het Plan van Aanpak Transitie Sociaal Beleid. In dit plan van aanpak is de eerste aanzet gedaan om sociaal beleid en zorg te integreren in de provinciale kerntaken. In juli 2017 is dit plan van aanpak geëvalueerd en zijn we overgegaan naar een nieuwe fase: Kerntaken aan Zet. Het doel van Kerntaken aan Zet is om in 2019 te komen tot een interne thermometer sociaal beleid, een werkwijze voor het invlechten van sociaal beleid en zorg in de kerntaken en de vorming van een sociaal kwaliteitsteam. We vinden het verder belangrijk dat er sprake is van een goede kwaliteit, spreiding, bereikbaarheid en toegankelijkheid van welzijn- en zorgvoorzieningen.
Met het Kansenfonds scheppen we op provinciale schaal kansen voor burgers die buiten de gemeenschap dreigen te vallen. Het Kansenfonds heeft tot doel mensen die in de provincie Fryslân kansarm toch zijn optimaal deel te laten nemen aan de Friese samenleving door het versterken en bevorderen van de Friese sociale infrastructuur.
Het terugdringen van laaggeletterdheid is in de eerste plaats een gemeentelijke taak. Wij ondersteunen als provincie echter een bovenlokale aanpak waarbij onze ambitie is dat Fryslân uit de landelijke top 3 verdwijnt.
Wij willen overgeërfde armoede met structurele maatregelen te bestrijden, en het effect daarvan (laten) monitoren, middels het project aandachtgebieden in Noordwolde en Oosterwolde/ Haulerwijk.

Welke resultaten willen we in 2019 behalen?

• Met het Kansenfonds projecten ondersteunen die structureel inzetbaar zijn op Friese schaal.
• Versterken van de sociale kwaliteit en de leefbaarheid in Fryslân met behulp van de kennis, het onderzoek en het advies van het Fries Sociaal Planbureau (FSP).
• In het kader van het Aandachtsgebied Ooststellingwerf wordt ingezet op het versterken van de sociale cohesie in Haulerwijk via het project Betrokken dorp, en het steeds betrekken van de bewoners bij de herstructureringsplannen in het Haerenkwartier in Oosterwolde.
• In het kader van het Aandachtsgebied Weststellingwerf is de inzet gericht op gezond opgroeien, het tegengaan van middelengebruik en het bevorderen van maatschappelijke participatie.
• Aanvullend en in samenwerking met partners worden maatschappelijke vraagstukken in het sociaal domein en in de zorg (bijvoorbeeld langer zelfstandig thuis wonen, spreiding en bereikbaarheid zorgvoorzieningen/bereikbare zorg zoals verwoord in resultaat 19, tekorten arbeidsmarkt, etc.) meegenomen in beleid en in uitvoering. Uitwerkingen van sociaal inclusief beleid komen terug in de resultaten in de andere beleidsprogramma’s.

Sportbeleid

Wat willen we bereiken?

Ons sportbeleid omvat Friese sporten, breedtesport, talentontwikkeling en topsport. De breedtesport stimuleren we door middel van een kennis- en expertisecentrum, Sport Fryslân. Daarbij is er speciale aandacht voor doelgroepen als ouderen en gehandicapten. Onze inspanningen op het gebied van talentontwikkeling en topsport staan met name in relatie tot Thialf, Topsport Noord en het Centrum voor Topsport en Onderwijs (CTO). Wij dragen bij aan sportevenementen op al deze terreinen. Voor onze inzet rond Thialf verwijzen we naar de paragraaf Grote Projecten.

Welke resultaten willen we in 2019 behalen?

• Het bestaan en de beoefening van Fryske cultuursporten bevorderen, door Friese sportbonden te subsidiëren en de Friese sporten in het onderwijs te verankeren met name middels het project Fryske sport yn dyn Klasse.
• In het kader van de breedtesport bevorderen wij de beoefening van sport door de inwoners van Fryslân ten behoeve van het welzijn van de Friese bevolking.
• Talentontwikkeling bevorderen door middel van het ondersteunen van sporttalenten en het versterken van de kernsporten.
• De oeuvreprijs voor Sport zal worden uitgereikt.
• We leveren een bijdrage aan de nieuwbouw van zwembad De Welle in Drachten. Dat zwembad heeft een belangrijke functie als regionale voorziening voor zwemlessen, leerling zwemmen, zwemverenigingen en recreatie in de noordelijke regio, in de breedtevoorziening, maar ook voor topsportbeoefening als regionaal trainingscentrum met 50 meterbad.

Wat mag het kosten?

Onderstaande kadernotavoorstellen zijn verwerkt in bovenstaande tabel.

Het totaaloverzicht aan kadernotavoorstellen staat in bijlage 9.