Home Tweede bestuursrapportage Programma 3: Omgeving 3.1 Natuur en landschap

Programma 3: Omjouwing

3.1 Natuur en landschap

Begroting

Amendement

Natuur

Wat willen we bereiken?

Wij blijven de mooiste provincie van Nederland met een fraai en vitaal platteland. Hierbij speelt onder andere het herstel van de biodiversiteit. We voldoen aan de afspraken zoals we die in het kader van het Natuurpact gemaakt hebben.

Economie, landbouw, natuur en landschap zijn meer in balans. We willen draagvlak creëren voor het behoud en ontwikkelen van de natuurkwaliteiten. Dit door inwoners van onze provincie te betrekken bij het ontwikkelen van natuurwaarden en, waar mogelijk, recreatief medegebruik te bevorderen. Het koppelen van kansen tussen natuur en economie speelt een grote rol. De provincie streeft naar een kwalitatief goed, effectief en vernieuwend (agrarisch) natuurbeheer met lagere beheerkosten en met meer veerkracht voor de natuur. Wij voeren de regie op het natuurbeheer binnen en buiten de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). We willen voorkomen dat er weer onevenredig veel schade ontstaat bij een eventueel volgende muizenplaag. In mei 2017 hebben wij Provinciale Staten geïnformeerd over de uitkomsten van het onderzoek naar de financiële tekorten in de Natuuropgave. Hierbij zijn ook oplossingsrichtingen aangereikt om het tekort op te lossen. Daarop hebben wij vier scenario’s uitgewerkt. Vanuit de mienskip is een aanbod gedaan voor de uitwerking van een alternatief, vijfde, scenario. Deze scenario’s zijn in juli 2018 aan PS voorgelegd. PS hebben de voorkeur uitgesproken voor het alternatieve scenario. De initiatiefnemers zullen dit scenario verder uitwerken. Daarnaast hebben PS ervoor gekozen om de scenario’s ‘3 Verzilveren natuurlijk kapitaal’ en ‘4 Volledig NatuurNetwerk Nederland (NNN) realiseren’ ook verder uit te werken, dit zal begin 2019 zijn beslag krijgen. Wij stellen voor om over de voortgang van het onderdeel Natuur te rapporteren in de paragraaf ‘Grote projecten’. Hiervoor is een voorlopig format opgesteld, na het definitieve besluit over het scenario zal dit format verder uitgewerkt worden.

De provinsje Fryslân ondersteunt de Friese Nationale Parken Schiermonnikoog en de Alde Feanen middels een financiële bijdrage en het voeren van het secretariaat. De Nationale Parken Lauwersmeer en Drents-Friese Wold worden ondersteund met een financiële bijdrage. Groningen en Drenthe voeren het secretariaat van Lauwersmeer en Drents Friese Wold.

Wij behandelen vergunningen, ontheffingen en adviezen op grond van de Wet Natuurbe-scherming. Daar waar van toepassing volgen wij het beleid van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS).

Wij willen onze bodem zo schoon mogelijk houden en geen vreemde stoffen in de Friese bo-dem. Wij adviseren aan het Rijk inzake de Mijnbouwwet. Het Rijk is de vergunningverlenende instantie. In onze adviezen aan het Rijk maken wij steeds kenbaar tegen nieuwe gaswinningen te zijn en pleiten daarbij voor omgekeerde bewijsvoering.

We hanteren bij de vergunningverlening voor de zoutwinning onder het Wad het ‘hand aan de kraan’-principe. Bij de bestaande zoutwinning onder land waar dit niet het geval is, blijven wij de resultaten van de verplichte monitoring kritisch volgen tot aan de beëindiging van de zout-winning in 2021. Als het zich voordoet, zullen wij geen medewerking verlenen aan (proef-)boringen naar schaliegassen en aan de opslag van kernafval en CO2 in de ondergrond.

Welke resultaten willen we in 2019 behalen?

In 2019 ronden wij de volgende gebiedsinrichtingsprojecten af: Twizelermieden, Icoonproject Oude Willem en Beekdal Linde (3e module) en Koningsdiep (2e module). Afhankelijk van de uitwerking van de door PS gekozen scenario’s, blijven wij inzetten op de verwerving van EHS-gronden. Dit doen wij langs 3 sporen: aankoop, kavelruil en via particulieren die gronden omzetten van landbouw naar natuur (de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap, SKNL).
Wij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Natura 2000 beheerplannen en PAS gebiedsanalyses. In 2017 zijn de laatste Natura 2000 beheerplannen vastgesteld. Wij hebben overeenkomsten afgesloten met de terreinbeherende organisaties en het Wetterskip en hebben regie op de uitvoering. Wij richten ons op het uitvoeren van de maatregelen binnen de looptijd van 6 jaar. Dit betekent dat de PAS maatregelen voor 1 juli 2021 uitgevoerd zijn.
Wij richten ons op het bereiken van minimaal 10.000 gruttobroedparen in Fryslân in 2020. Met als doel het realiseren van vitale weidevogelpopulaties in Fryslân. Voor 2019 streven we naar 8.500 gruttobroedparen.
Voor de weidevogellandschappen die in 2014 zijn vastgesteld pakken wij samen met de natuur- en agrarische beheerders het beheer en inrichting verder op. Ons streven is om circa 40.000 ha weidevogelkerngebied binnen de weidevogelkansgebieden te realiseren per 2020. Verder richten we ons op de inpasbaarheid van weidevogels in een rendabele agrarische bedrijfsvoering.
In 2019 zetten wij in op de reductie van ganzenschade op basis van de aanpak zoals Provinciale Staten die in juli 2017 heeft vastgesteld door het vaststellen van de ‘Fryske Guozzenoanpak 2017-2020’.
De boerenorganisaties werken het plan van aanpak van het ‘Early warning systeem’ voor veldmuizenplagen verder uit. Hierbij zetten wij onze energie in om in enkele gebieden, samen met ondernemers, flexibel peilbeheer uit te werken waarbij ook de impact van mogelijke toekomstige veldmuizenplagen wordt gereduceerd.
We maken de financiering van de vismigratierivier definitief. De aanbesteding voor de realisatie van de Vismigratierivier wordt voorbereid en mogelijk gestart. De visserij activiteiten binnen het plangebied van de VMR zijn beëindigd. Samen met partners wil het project verkennen of het mogelijk is een visserij vrije zone rondom de monden in te stellen, voor een optimale werking van de rivier. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote projecten (project De Nieuwe Afsluitdijk).
Voor de Gebiedsontwikkeling Harlingen-Franekeradeel staan voor 2019 circa € 9 mln. aan uitgaven gepland, waarvan circa € 2,1 mln. provinciale bijdrage. Hiervoor bouwen we een nieuwe gemaal en realiseren diverse andere waterhuishoudingsmaatregelen, verhogen twee bruggen en starten met de verbreding van twee landbouwwegen. Het ontwerp ruilplan (wettelijke herverkaveling) komt ter inzage. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote projecten.
We continueren de ingeslagen koers uit de weidevogelnota 2014-2020 met de activiteiten voor vernatting, educatie, voorlichting en onderzoek, predatiebestrijding en toezicht zorgplicht.
We ronden de laatste fase van de gebiedsontwikkeling rondom de Centrale As, de beloofde ‘plus’ aan het gebied Noordoost Fryslân, volledig af. Naast de provinciale bijdrage van 2,5 mln., dragen gemeenten en Europese fondsen bij aan dit pakket maatregelen. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote Projecten.

Landschapsbeleid

Wat willen we bereiken?

Fryslân blijft de mooiste provincie. De waarden van het Friese landschap en erfgoed zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en worden integraal benaderd. Daarbij is er ook aandacht in de opgave om een duurzame, gezonde en karakteristieke leefomgeving te creëren. De provincie werkt daarbij samen met gemeenten, belangengroeperingen en burgers.

Welke resultaten willen we in 2019 behalen?

Wij geven uitvoering aan de structuurvisie Grutsk op ’e Romte door in provinciale opgaven, plannen en (integrale gebieds) projecten investeringen in het landschap mee te nemen. Daarnaast werkt Grutsk via het ruimtelijke ordeningsspoor door in ruimtelijke plannen en projecten van gemeenten en andere partijen. Het provinciaal ruimtelijk kwaliteitsteam heeft hiervoor een adviserende taak.
Wij streven naar herstel van landschapselementen die de provinciale kernkwaliteiten (Grutsk) versterken en naar het versterken van het draagvlak voor het Friese landschap. Dat doen we door subsidiëring van:
- projecten via het Iepen Mienskipfûns Fryslân (IMF);
- de Nationale Landschappen Noardlike Fryske Wâlden en Stichting Mar en Klif;
- Landschapsbeheer Friesland (LBF).

Voor de cofinanciering binnen het Europese programma POP3 wordt voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer € 1,5 mln. beschikbaar gesteld van 2017 t/m 2020. Dit is bedoeld voor landschapsherstel ten behoeve van de droge dooradering. In het kader van landschapsherstel zullen de agrarische collectieven samen met Landschapsbeheer Fryslân puntelementen in landschapsstructuren mogelijk maken.

Wat mag het kosten?

Onderstaand kadernotavoorstel is verwerkt in bovenstaande tabel.

Het totaaloverzicht aan kadernotavoorstellen staat in bijlage 9.

Eerste bestuursrapportage

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
	Natuur
1	In 2019 ronden wij de volgende gebiedsinrichtingsprojecten af: Twizelermieden, Icoonproject Oude Willem en Beekdal Linde (3e module) en Koningsdiep (2e module). Afhankelijk van de uitwerking van de door PS gekozen scenario’s, blijven wij inzetten op de verwerving van EHS-gronden.
2	Wij richten ons op het uitvoeren van de PAS-maatregelen binnen de looptijd van 6 jaar. Dit betekent dat de PAS maatregelen voor 1 juli 2021 uitgevoerd zijn. Naast de PAS-maatregelen worden ook de overige maatregelen uit de beheerplannen uitgevoerd.
3	Wij richten ons op het bereiken van minimaal 10.000 gruttobroedparen in Fryslân in 2020. Dit is de ondergrens voor een vitale weidevogelpopulaties in Fryslân. Voor 2019 streven we naar 8.500 gruttobroedparen.
4	Voor de weidevogellandschappen die in 2014 zijn vastgesteld pakken wij samen met de natuur- en agrarische beheerders het beheer en inrichting verder op. Ons streven is om circa 40.000 ha weidevogelkerngebied binnen de weidevogelkansgebieden te realiseren per 2020. Verder richten we ons op de inpasbaarheid van weidevogels in een rendabele agrarische bedrijfsvoering.
5	In 2019 zetten wij in op de reductie van ganzenschade op basis van de aanpak zoals Provinciale Staten die in juli 2017 heeft vastgesteld door het vaststellen van de ‘Fryske Guozzenoanpak 2017-2020’.
6	De boerenorganisaties werken het plan van aanpak van het ‘Early warning systeem’ voor veldmuizenplagen verder uit. Hierbij zetten wij onze energie in om in enkele gebieden, samen met ondernemers, flexibel peilbeheer uit te werken waarbij ook de impact van mogelijke toekomstige veldmuizenplagen wordt gereduceerd.
7	We maken de financiering van de vismigratierivier definitief. De aanbesteding voor de realisatie van de Vismigratierivier wordt voorbereid en mogelijk gestart. De visserij activiteiten binnen het plangebied van de VMR zijn beëindigd. Samen met partners wil het project verkennen of het mogelijk is een visserij vrije zone rondom de monden in te stellen, voor een optimale werking van de rivier. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote projecten (project De Nieuwe Afsluitdijk).
8	Voor de Gebiedsontwikkeling Harlingen-Franekeradeel staan voor 2019 circa € 9 mln aan uitgaven gepland, waarvan circa € 2,1 mln provinciale bijdrage. Hiervoor bouwen we een nieuwe gemaal en realiseren diverse andere waterhuishoudingsmaatregelen, verhogen twee bruggen en starten met de verbreding van twee landbouwwegen. Het ontwerp ruilplan (wettelijke herverkaveling) komt ter inzage. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote projecten.
9	We continueren de ingeslagen koers uit de weidevogelnota 2014-2020 met de activiteiten voor vernatting, educatie, voorlichting en onderzoek, predatiebestrijding en toezicht zorgplicht.
10	We ronden de laatste fase van de gebiedsontwikkeling rondom de Centrale As, de beloofde ‘plus’ aan het gebied Noordoost Fryslân, volledig af. Naast de provinciale bijdrage van 2,5 mln., dragen gemeenten en Europese fondsen bij aan dit pakket maatregelen. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote Projecten.

Toelichting:

1. Verwerving en inrichting EHS
Het eerste deel van Beekdal Linde 3e module is afgerond. Voor het tweede deel is een herziening gaande, waardoor het project niet in 2019 wordt afgerond. Daarnaast ronden de projecten Swette de Burd, Baarderadeel, Achtkarspelen Zuid 3e module en Gaasterland af. In 2019 start de uitvoering van de 3e module in Koningsdiep en vindt de voorbereiding plaats van de 4e module in Beekdal Linde, 4e module Koningsdiep en de 5de module in Achtkarspelen Zuid. De grondverwerving richt zich vooral op gronden binnen KRW en N2000 (prioriteit 1 en 2). Afhankelijk van het besluit van Provinciale Staten dit jaar wordt duidelijk of er ook gronden binnen prioriteit 3 en 4 verworven kunnen worden en of inrichting van deze gronden mogelijk is. In 2019 worden de eerste ingerichte provinciale NNN-gronden verkocht aan de eindbeheerder. Er is een voorstel tot begrotingswijziging ingediend voor het Natuurpact, onder andere om de dekking voor de afwaardering van deze gronden vanuit de Reserve Natuurpact te begroten.

2. Natura 2000
Wij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Natura 2000 beheerplannen en PAS gebiedsanalyses. Wij richten ons op het uitvoeren van de maatregelen binnen de looptijd van 6 jaar. Dit betekent dat de PAS maatregelen voor 1 juli 2021 uitgevoerd moeten zijn. Het grootste deel van de maatregelen wordt voor 1 juli 2021 gerealiseerd. Een deel van de maatregelen gaat niet lukken; dit betreft de inrichting van De Dulf (lukt niet om de grond tijdig te verwerven) en plagmaatregelen op Terschelling (door de aanwezigheid van de exoot watercrassula). De looptijd voor de eerste beheerplanperiode 1 van het Natura 2000 gebied plan Groote Wielen loopt dit jaar af. Er wordt een herzien plan vastgesteld of de eerste beheerplanperiode wordt verlengd.
Er is een voorstel tot kasritmewijziging ingediend om de dekking in lijn te brengen met de planning van de uitgaven voor de verschillende beheerplannen.

3. Gruttobroedparen:
In de weidevogelkerngebieden (agrarisch weidevogelbeheer en natuurreservaten) stabiliseert de gruttopopulatie zich. Op het gangbare boerenland gaan al vanaf 2009 de aantallen grutto’s, onverminderd sterk achteruit. Het contrast met de stabilisatie in de weidevogelkerngebieden is sterk. De verwachting is dat in 2019 de doelstelling van 8500 broedparen niet gehaald wordt.

4. Weidevogellandschappen
Tot nu toe werd er circa 25.000 ha weidevogelkerngebied binnen de weidevogellandschappen gerealiseerd. De weidevogelkerngebieden bestaan uit agrarisch weidevogelbeheer en natuurbeheer. De verwachting is dat het aantal ha weidevogelkerngebied de komende jaren niet zal stijgen. Doordat er meer wordt ingezet op zwaar beheer en de vergoedingen voor weidevogelbeheer zijn gestegen, heeft er een indikking van het aantal ha agrarisch natuurbeheer plaatsgevonden.

6. Early warning systeem muizen
Met financiële steun van de provincie zochten de landbouworganisaties afgelopen jaren naar een aanpak om muizenplagen te voorkomen. Dat leverde voorstellen op voor een muizenmonitor (early warning system) en gebiedsgerichte maatregelen. Zowel de monitor als de gebiedsgerichte maatregelen wil men nu via een onderzoekspilot in de praktijk testen. GS en BOF (Bestjoerlik Oerlis Feangreide) delen het standpunt dat de verantwoordelijkheid voor deze pilot, ook financieel, bij de landbouworganisaties ligt.

7. Vismigratierivier:
Voor een inhoudelijke toelichting wordt verwezen naar de paragraaf Grote projecten, onderdeel De Nieuwe Afsluitdijk

8. Gebiedsontwikkeling Franeker-Harlingen.
De uitvoering van de werkzaamheden blijft achter bij de jaarbegroting 2019. De vertragingen hebben geen gevolg voor de totale uitvoeringsperiode t/m 2023. Bij deze Berap is een begrotingswijziging voor aanpassing van het bestedingenritme toegevoegd. Voor een inhoudelijke toelichting wordt verwezen naar de paragraaf Grote projecten.

10. Voor een inhoudelijke toelichting op het project Gebiedsontwikkeling De Centrale As wordt verwezen naar de paragraaf Grote projecten.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2019
Natuur
Weidevogels	Aantal gruttobroedparen	8.500
EHS	Hectares verworven	pm
	Hectares ingericht	450 ha ingericht
	Hectares in beheer	pm
Natura2000/PAS	Aantal N2000 beheerplannen en PAS gebiedsanalyses in uitvoering. (alle 9 PAS gebieden zijn onderdeel van de N2000 beheerplannen)	12 beheerplannen N2000 en 9 PAS gebiedsanalyses in uitvoering. Daarnaast zorgdragen voor de uitvoering van maatregelen in 6 N2000 beheerplannen waar een andere partij voortouwnemer is.
Ganzen	Gewasschade in kg droge stof	5-10% lager dan het gemiddelde van de afgelopen 2 jaren.
Groene wetten	% tijdig verleende vergunningen en ontheffingen	95%
Mijnbouwwet	Provinciale reacties op adviesverzoeken	100%

Toelichting:

Weidevogels:
Zie bij punt 3 gewenste resultaten

Groene wetten:
Tot nu toe is 94% van de aangevraagde vergunningen tijdig verleend.
In de PS vergadering van 26 november 2018 is een amendement aangenomen om de doelwaarde aan te passen van 90% naar 95%.
We verwachten mogelijk een overschrijding op het budget; Groene Wetten (NB-wet structureel), door inzet van additionele capaciteit als gevolg van de uitspraak van de Raad van State inzake de PAS. Daarnaast winnen we nog juridisch advies in bij Trip op complexe dossiers tav Wet Natuurbescherming als gevolg van beperkte capaciteit.

We verwachten dat de leges inkomsten tav de Wet Natuurbescherming lager uitvallen, doordat het werkelijke aantal aanvragen achter lijkt te blijven.

Op het budget Groene Wetten vergunningen Waddenzee is de afgelopen jaren minder binnengekomen dan begroot. Sinds 2009 is sprake van een afname de werkzaamheden voor de NB-wet door Fryslân. Dit houdt verband met de vastgestelde beheerplannen en de nieuwe Wet natuurbescherming per 1 januari 2017. Op basis van nieuwe afspraken in 2017 met de provincies Groningen en Fryslân worden de kosten en inkomsten uitvoering Wet natuurbescherming door Fryslân voor de andere twee Waddenprovincies structureel naar beneden bijgesteld met € 53.400,-
Daarom wordt via een begrotingswijziging gevraagd de verwachte inkomsten in de begroting te verlagen van € 68.400 naar €15.000. Hieraan gekoppeld wordt in genoemde begrotingswijziging voorgesteld de begroting van Groene Wetten te verlagen.

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
	Landschapsbeleid
1	Wij geven uitvoering aan de structuurvisie Grutsk op ’e Romte door in provinciale opgaven, plannen en (integrale gebieds) projecten investeringen in het landschap mee te nemen. Daarnaast werkt Grutsk via het ruimtelijke ordeningsspoor door in ruimtelijke plannen en projecten van gemeenten en andere partijen. Het provinciaal ruimtelijk kwaliteitsteam heeft hiervoor een adviserende taak.
2	Wij streven naar herstel van landschapselementen die de provinciale kernkwaliteiten (Grutsk) versterken en naar het versterken van het draagvlak voor het Friese landschap. Dat doen we door subsidiering van: projecten via het Iepen Mienskipfûns Fryslân (IMF); de nationale landschappen Noardlike Fryske Wâlden en Stichting Mar en Klif; Landschapsbeheer Friesland (LBF).
3	Voor de cofinanciering binnen het Europese programma POP3 wordt voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer € 1,5 mln beschikbaar gesteld van 2017 t/m 2020. Dit is bedoeld voor landschapsherstel ten behoeve van de droge dooradering. In het kader van landschapsherstel zullen de agrarische collectieven samen met Landschapsbeheer Fryslân puntelementen in landschapsstructuren mogelijk maken.

Toelichting:

3. Bij de 2e berap 2018 is in het kader van de POP3-subsidieregeling een begrotingswijziging vastgesteld ten behoeve van de cofinanciering van een openstelling voor landschapsherstel op de klei- en veengronden. Dit als vervolg op de openstelling voor landschapsherstel voor de droge dooradering op de zandgronden. In juni 2019 is de openstelling gepland. Omdat binnen de POP3-regels alleen subsidie bevoorschot wordt na het uitvoeren van de werkzaamheden en de deelnemende agrarische collectieven en Landschapsbeheer Friesland dit niet kunnen voorfinancieren, is de openstelling financiëel nog niet uitvoerbaar. Voor de droge dooradering is dit vorig jaar opgelost met een lening bij het Groenfonds gecombineerd met een proinciale borgstelling. Voor de volgende openstelling wordt nog gezocht naar een oplossing. Risico van het niet door kunnen gaan van de openstelling is dat de bijbehorende landschapsdoelen niet kunnen worden behaald en dat de POP3-middelen (€ 1 mln) en provinciale cofinanciering (€ 1 mln) vrijvallen.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2019	Prognose 2019
Landschapsbeleid
Landschapsherstel	Aantal kilometers, hectare en puntelementen herstel landschapsstructuren	25 km, 7 ha en 50 puntelementen

Tweede bestuursrapportage

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
	Natuur
1	In 2019 ronden wij de volgende gebiedsinrichtingsprojecten af: Twizelermieden, Icoonproject Oude Willem en Beekdal Linde (3e module) en Koningsdiep (2e module). Afhankelijk van de uitwerking van de door PS gekozen scenario’s, blijven wij inzetten op de verwerving van EHS-gronden.
2	Wij richten ons op het uitvoeren van de PAS-maatregelen binnen de looptijd van 6 jaar. Dit betekent dat de PAS maatregelen voor 1 juli 2021 uitgevoerd zijn. Naast de PAS-maatregelen worden ook de overige maatregelen uit de beheerplannen uitgevoerd.
3	Wij richten ons op het bereiken van minimaal 10.000 gruttobroedparen in Fryslân in 2020. Dit is de ondergrens voor een vitale weidevogelpopulaties in Fryslân. Voor 2019 streven we naar 8.500 gruttobroedparen.
4	Voor de weidevogellandschappen die in 2014 zijn vastgesteld pakken wij samen met de natuur- en agrarische beheerders het beheer en inrichting verder op. Ons streven is om circa 40.000 ha weidevogelkerngebied binnen de weidevogelkansgebieden te realiseren per 2020. Verder richten we ons op de inpasbaarheid van weidevogels in een rendabele agrarische bedrijfsvoering.
5	In 2019 zetten wij in op de reductie van ganzenschade op basis van de aanpak zoals Provinciale Staten die in juli 2017 heeft vastgesteld door het vaststellen van de ‘Fryske Guozzenoanpak 2017-2020’.
6	De boerenorganisaties werken het plan van aanpak van het ‘Early warning systeem’ voor veldmuizenplagen verder uit. Hierbij zetten wij onze energie in om in enkele gebieden, samen met ondernemers, flexibel peilbeheer uit te werken waarbij ook de impact van mogelijke toekomstige veldmuizenplagen wordt gereduceerd.
7	We maken de financiering van de vismigratierivier definitief. De aanbesteding voor de realisatie van de Vismigratierivier wordt voorbereid en mogelijk gestart. De visserij activiteiten binnen het plangebied van de VMR zijn beëindigd. Samen met partners wil het project verkennen of het mogelijk is een visserij vrije zone rondom de monden in te stellen, voor een optimale werking van de rivier. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote projecten (project De Nieuwe Afsluitdijk).
8	Voor de Gebiedsontwikkeling Harlingen-Franekeradeel staan voor 2019 circa € 9 mln aan uitgaven gepland, waarvan circa € 2,1 mln provinciale bijdrage. Hiervoor bouwen we een nieuwe gemaal en realiseren diverse andere waterhuishoudingsmaatregelen, verhogen twee bruggen en starten met de verbreding van twee landbouwwegen. Het ontwerp ruilplan (wettelijke herverkaveling) komt ter inzage. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote projecten.
9	We continueren de ingeslagen koers uit de weidevogelnota 2014-2020 met de activiteiten voor vernatting, educatie, voorlichting en onderzoek, predatiebestrijding en toezicht zorgplicht.
10	We ronden de laatste fase van de gebiedsontwikkeling rondom de Centrale As, de beloofde ‘plus’ aan het gebied Noordoost Fryslân, volledig af. Naast de provinciale bijdrage van 2,5 mln., dragen gemeenten en Europese fondsen bij aan dit pakket maatregelen. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote Projecten.

Toelichting:

1. Op 10 juli 2019 zijn de uitgewerkte scenario’s ter besluitvorming voorgelegd aan Provinciale Staten. Daar is besloten om scenario 5b, Natuer mei de Mienskip (binnen bestaand budget) verder uit te werken door het uitvoeren van drie pilots en in 2021 een definitieve scenariokeuze te maken, met als terugvaloptie scenario 3+.

Bij de 1e berap is gemeld dat bij aantal projecten waarvan de afronding gepland stond in 2019 vertraging is opgetreden. Hierop zijn geen aanvullende wijzingen. De 3e module van Alde Feanen is van start gegaan. Mogelijk treed er bij een aantal projecten die nu in uitvoering zijn, vertraging op vanwege de situatie rondom de PAS. De grondverwerving richt zich conform het PS-besluit van 10 juli jl. vooral op gronden binnen KRW en N2000 (prioriteit 1 en 2). In 2019 worden de eerste ingerichte provinciale NNN-gronden verkocht aan de eindbeheerder.

2. In het Natura 2000 gebied Terschelling speelt al geruime tijd problematiek rondom de exoot watercrassula. We werken hard aan een oplossing om dit probleem te beperken. Ook de PAS maatregelen die onderdeel uitmaken van deze beheerplannen worden onverkort uitgevoerd. Deze maatregelen zijn bedoelt om de stikstof etc terug te dringen.

3. In de weidevogelkerngebieden (agrarisch weidevogelbeheer en natuurreservaten) stabiliseert de gruttopopulatie zich. Op het gangbare boerenland gaan al vanaf 2009 de aantallen grutto’s, onverminderd sterk achteruit. Het contrast met de stabilisatie in de weidevogelkerngebieden is sterk. Landelijk zien we dezelfde achteruitgang. Hierdoor kunnen we nu al concluderen dat de doelstelling van 10.000 broedparen grutto’s in 2020 niet haalbaar is. Dit geldt ook voor de doelstelling van 8500 broedparen in 2019. De definitieve cijfers komen eind oktober beschikbaar. Wel is er de mogelijkheid om te komen tot stabiele weidevogelpopulaties binnen de weidevogelkerngebieden. Deze kunnen fungeren als brongebieden om op termijn hiervanuit te kunnen groeien tot 10.000 broedparen grutto’s. Het verbeteren van de kuikenoverleving is hierbij essentieel. Daarom wordt vol ingezet op predatiebeheer, optimalisatie beheer en inrichting, zorgplicht, duurzaam behoud weidevogelparels, en het behoud van weidevogels in het gangbare boerenland.

4. Zoals bij de 1e berap is gemeld, is er tot nu toe circa 25.000 hectare weidevogelkerngebied binnen de weidevogellandschappen gerealiseerd. De weidevogelkerngebieden bestaan uit agrarisch weidevogelbeheer en natuurbeheer. De verwachting is dat het aantal hectare weidevogelkerngebied de komende jaren niet zal stijgen. Doordat er meer wordt ingezet op zwaar beheer en de vergoedingen voor weidevogelbeheer zijn gestegen, heeft er een indikking van het aantal hectare agrarisch natuurbeheer plaatsgevonden.

7, 8 en 10. Voor een inhoudelijke toelichting wordt verwezen naar de paragraaf Grote projecten.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2019
Natuur
Weidevogels	Aantal gruttobroedparen	8.500
EHS	Hectares verworven	pm
	Hectares ingericht	450 ha ingericht
	Hectares in beheer	pm
Natura2000/PAS	Aantal N2000 beheerplannen en PAS gebiedsanalyses in uitvoering. (alle 9 PAS gebieden zijn onderdeel van de N2000 beheerplannen)	12 beheerplannen N2000 en 9 PAS gebiedsanalyses in uitvoering. Daarnaast zorgdragen voor de uitvoering van maatregelen in 6 N2000 beheerplannen waar een andere partij voortouwnemer is.
Ganzen	Gewasschade in kg droge stof	5-10% lager dan het gemiddelde van de afgelopen 2 jaren.
Groene wetten	% tijdig verleende vergunningen en ontheffingen	95%
Mijnbouwwet	Provinciale reacties op adviesverzoeken	100%

Toelichting:

Weidevogels:
Zoals bij de 1e berap al is gemeld, zal in 2019 naar verwachting de doelstelling van 8500 broedparen niet worden gehaald.

Groene wetten:
Tot nu toe is 92% van de aangevraagde vergunningen tijdig verleend. We verwachten mogelijk een overschrijding op het budget; Groene Wetten (NB-wet structureel), door inzet van additionele capaciteit als gevolg van de uitspraak van de Raad van State inzake de PAS op 29 mei 2019. Daarnaast winnen we nog juridisch advies in bij Trip op complexe dossiers t.a.v. Wet Natuurbescherming als gevolg van beperkte capaciteit.
De leges inkomsten t.a.v. de Wet Natuurbescherming vallen lager uit, doordat het werkelijke aantal aanvragen achter blijft mede als gevolg van de uitspraak van de Raad van State inzake de PAS.

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
	Landschapsbeleid
1	Wij geven uitvoering aan de structuurvisie Grutsk op ’e Romte door in provinciale opgaven, plannen en (integrale gebieds) projecten investeringen in het landschap mee te nemen. Daarnaast werkt Grutsk via het ruimtelijke ordeningsspoor door in ruimtelijke plannen en projecten van gemeenten en andere partijen. Het provinciaal ruimtelijk kwaliteitsteam heeft hiervoor een adviserende taak.
2	Wij streven naar herstel van landschapselementen die de provinciale kernkwaliteiten (Grutsk) versterken en naar het versterken van het draagvlak voor het Friese landschap. Dat doen we door subsidiering van: projecten via het Iepen Mienskipfûns Fryslân (IMF); de nationale landschappen Noardlike Fryske Wâlden en Stichting Mar en Klif; Landschapsbeheer Friesland (LBF).
3	Voor de cofinanciering binnen het Europese programma POP3 wordt voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer € 1,5 mln beschikbaar gesteld van 2017 t/m 2020. Dit is bedoeld voor landschapsherstel ten behoeve van de droge dooradering. In het kader van landschapsherstel zullen de agrarische collectieven samen met Landschapsbeheer Fryslân puntelementen in landschapsstructuren mogelijk maken.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2019	Prognose 2019
Landschapsbeleid
Landschapsherstel	Aantal kilometers, hectare en puntelementen herstel landschapsstructuren	25 km, 7 ha en 50 puntelementen

Jaarstukken

Natuur

Wat wilden we bereiken?

Wij willen onze bodem zo schoon mogelijk houden en geen vreemde stoffen in de Friese bodem. Wij adviseren aan het Rijk inzake de Mijnbouwwet. Het Rijk is de vergunningverlenende instantie. In onze adviezen aan het Rijk maken wij steeds kenbaar tegen nieuwe gaswinningen te zijn en pleiten daarbij voor omgekeerde bewijsvoering.

We hanteren bij de vergunningverlening voor de zoutwinning onder het Wad het ‘hand aan de kraan’-principe. Bij de bestaande zoutwinning onder land waar dit niet het geval is, blijven wij de resultaten van de verplichte monitoring kritisch volgen tot aan de beëindiging van de zoutwinning in 2021. Als het zich voordoet, zullen wij geen medewerking verlenen aan (proef-)boringen naar schaliegassen en aan de opslag van kernafval en CO2 in de ondergrond.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

Beleidsvelden

Ligt de doelrealisatie op schema?

Beleid
Geen afwijking. Naar verwachting wordt het doel gerealiseerd.
Tijd
Geen afwijking, de verwachting is dat het doel binnen de afgesproken tijd is/wordt gerealiseerd.
Beleid
Mogelijk verwachte, maar nog geen zekere afwijking in de inhoudelijke doelrealisatie, waardoor het doel waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Tijd
Mogelijk verwachte, maar nog geen zekere afwijking in de doelrealisatie binnen de tijd, waardoor het doel waarschijnlijk later wordt gehaald.
Beleid
Het doel wordt (zo goed als) zeker niet bereikt.
Tijd
Doelrealisatie binnen de gestelde termijn wordt (zo goed als) zeker niet gerealiseerd.

Zijn de gewenste resultaten gehaald?

Beleid
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is gehaald.
Tijd
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald.
Beleid
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald.
Tijd
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald.
Beleid
Het voorgenomen gewenste resultaat zoals beschreven in de begroting is inhoudelijk niet gehaald.
Tijd
Het voorgenomen gewenste resultaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald.

Zijn de kosten binnen het budget gebleven?

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan €50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan €50.000
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan €50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan €50.000).

		Ligt de doelrealisatie op schema?	Zijn de gewenste resultaten behaald?	Zijn de kosten binnen het budget gebleven?
3.1	Natuur en landschap

Hebben we de gewenste resultaten bereikt?

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
	Natuur
1	In 2019 ronden wij de volgende gebiedsinrichtingsprojecten af: Twizelermieden, Icoonproject Oude Willem en Beekdal Linde (3e module) en Koningsdiep (2e module). Afhankelijk van de uitwerking van de door PS gekozen scenario’s, blijven wij inzetten op de verwerving van EHS-gronden.
2	Wij richten ons op het uitvoeren van de PAS-maatregelen binnen de looptijd van 6 jaar. Dit betekent dat de PAS maatregelen voor 1 juli 2021 uitgevoerd zijn. Naast de PAS-maatregelen worden ook de overige maatregelen uit de beheerplannen uitgevoerd.
3	Wij richten ons op het bereiken van minimaal 10.000 gruttobroedparen in Fryslân in 2020. Dit is de ondergrens voor een vitale weidevogelpopulaties in Fryslân. Voor 2019 streven we naar 8.500 gruttobroedparen.
4	Voor de weidevogellandschappen die in 2014 zijn vastgesteld pakken wij samen met de natuur- en agrarische beheerders het beheer en inrichting verder op. Ons streven is om circa 40.000 ha weidevogelkerngebied binnen de weidevogelkansgebieden te realiseren per 2020. Verder richten we ons op de inpasbaarheid van weidevogels in een rendabele agrarische bedrijfsvoering.
5	In 2019 zetten wij in op de reductie van ganzenschade op basis van de aanpak zoals Provinciale Staten die in juli 2017 heeft vastgesteld door het vaststellen van de ‘Fryske Guozzenoanpak 2017-2020’.
6	De boerenorganisaties werken het plan van aanpak van het ‘Early warning systeem’ voor veldmuizenplagen verder uit. Hierbij zetten wij onze energie in om in enkele gebieden, samen met ondernemers, flexibel peilbeheer uit te werken waarbij ook de impact van mogelijke toekomstige veldmuizenplagen wordt gereduceerd.
7	We maken de financiering van de vismigratierivier definitief. De aanbesteding voor de realisatie van de Vismigratierivier wordt voorbereid en mogelijk gestart. De visserij activiteiten binnen het plangebied van de VMR zijn beëindigd. Samen met partners wil het project verkennen of het mogelijk is een visserij vrije zone rondom de monden in te stellen, voor een optimale werking van de rivier. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote projecten (project De Nieuwe Afsluitdijk).
8	Voor de Gebiedsontwikkeling Harlingen-Franekeradeel staan voor 2019 circa € 9 mln aan uitgaven gepland, waarvan circa € 2,1 mln provinciale bijdrage. Hiervoor bouwen we een nieuwe gemaal en realiseren diverse andere waterhuishoudingsmaatregelen, verhogen twee bruggen en starten met de verbreding van twee landbouwwegen. Het ontwerp ruilplan (wettelijke herverkaveling) komt ter inzage. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote projecten.
9	We continueren de ingeslagen koers uit de weidevogelnota 2014-2020 met de activiteiten voor vernatting, educatie, voorlichting en onderzoek, predatiebestrijding en toezicht zorgplicht.
10	We ronden de laatste fase van de gebiedsontwikkeling rondom de Centrale As, de beloofde ‘plus’ aan het gebied Noordoost Fryslân, volledig af. Naast de provinciale bijdrage van 2,5 mln., dragen gemeenten en Europese fondsen bij aan dit pakket maatregelen. Zie voor verdere toelichting de paragraaf Grote Projecten.

Toelichting:

Algemeen:

In de paragraaf Grote projecten, onderdeel 15 wordt nader ingegaan op de Natuurontwikkelingsopgave.

1. Inmiddels spreken we over NNN-gronden (NatuurNetwerkNederland) in plaats van over EHS-gronden. In 2019 is naar aanleiding van het PS-besluit van 10 juli 2019 gestart met de uitvoering van Mieden op z’n Mooist. In 2019 zijn meerdere projecten afgerond, namelijk Baarderadeel, Achtkarspelen Zuid 3e module, Gaasterland, Twizelermieden en het eerste deel van Beekdal Linde 3e module. Het project Swette de Burd wordt begin 2020 afgerond. Een aantal projecten is vanwege de PAS problematiek vertraagd, waardoor de uitvoering in 2020 start. In 2019 is gestart met de voorbereiding van de 4e module in Beekdal Linde, 4e module Koningsdiep en de 5e module in Achtkarspelen Zuid en de uitvoering van de 3e module van de Alde Feanen. In november 2019 zijn de eerste ingerichte natuurgronden op de markt gezet.
2. Inmiddels spreken we over stikstof-herstelmaatregelen in plaats van PAS-maatregelen. Met de andere provincies en het Rijk wordt onderzocht of de datum van 1 juli 2021 leidend blijft voor de uitvoering van de stikstof-herstelmaatregelen. Vanwege de stikstofproblematiek is de provincie met het Rijk in gesprek over de mogelijkheid om maatregelen versneld uit te voeren en om aanvullende maatregelen uit te voeren. De uitvoering van de beheerplannen loopt op schema, met uitzondering van de inrichting van de Dulf en plagwerkzaamheden op Terschelling (vanwege de aanwezigheid van watercrassula). Het beheerplan van de Groote Wielen is verlengd met drie jaar.
3. In de weidevogelkerngebieden (agrarisch weidevogelbeheer en natuurreservaten) stabiliseert de gruttopopulatie zich. Op het gangbare boerenland gaan al vanaf 2009 de aantallen grutto’s, onverminderd sterk achteruit. Het contrast met de stabilisatie in de weidevogelkerngebieden is sterk. Landelijk zien we dezelfde achteruitgang. Hierdoor kunnen we nu al concluderen dat de doelstelling van 10.000 broedparen grutto’s in 2020 niet haalbaar is. Dit geldt ook voor de doelstelling van 8.500 broedparen in 2019. Het aantal broedparen grutto’s was circa 7.500 in 2019. Wel is er de mogelijkheid om te komen tot stabiele weidevogelpopulaties binnen de weidevogelkerngebieden. Deze kunnen fungeren als brongebieden om op termijn hiervan uit te kunnen groeien tot 10.000 broedparen grutto’s. Het verbeteren van de kuikenoverleving is hierbij essentieel. Daarom zetten we vol in op predatiebeheer, optimalisatie beheer en inrichting, zorgplicht, duurzaam behoud weidevogelparels, en het behoud van weidevogels in het gangbare boerenland.
4. Zoals bij de 1e berap is gemeld, is er tot nu toe circa 25.000 hectare weidevogelkerngebied gerealiseerd binnen de weidevogellandschappen. De weidevogelkerngebieden bestaan uit agrarisch weidevogelbeheer en natuurbeheer. De verwachting is dat het aantal hectare weidevogelkerngebied de komende jaren niet zal stijgen. Doordat er meer wordt ingezet op zwaar beheer en de vergoedingen voor weidevogelbeheer zijn gestegen, heeft er een indikking van het aantal hectare agrarisch natuuurbeheer plaatsgevonden.
10. De laatste fase van de gebiedsontwikkeling De Centrale As is nog niet volledig afgerond. Dit heeft enerzijds te maken met grondverwerving die op vrijwillige basis moet plaatsvinden maar tot nu toe niet gelukt is en anderzijds de cofinanciering van de gemeente Tytsjerksteradiel die nog niet gerealiseerd is. De gemeente wil de maatregelen wel realiseren en zoekt naar middelen. Momenteel wordt een voorstel om de uitvoering van een aantal maatregelen uit fase 2 over te dragen richting de gemeente Tytsjerksteradiel voorbereid. De provincie rond haar activiteiten af en levert een financiële bijdrage. De gemeente pakt de realisatie op en rapporteert aan de provincie over de voortgang.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2019	Realisatie 2019
Natuur
Weidevogels	Aantal gruttobroedparen	8.500	7.500
EHS	Hectares verworven	pm	105 ha
	Hectares ingericht	450 ha ingericht	575 ha
	Hectares in beheer	pm	59.283 ha gesubsidieerd in beheer
Natura2000/PAS	Aantal N2000 beheerplannen en PAS gebiedsanalyses in uitvoering. (alle 9 PAS gebieden zijn onderdeel van de N2000 beheerplannen)	12 beheerplannen N2000 en 9 PAS gebiedsanalyses in uitvoering. Daarnaast zorgdragen voor de uitvoering van maatregelen in 6 N2000 beheerplannen waar een andere partij voortouwnemer is.	Alle 12 beheerplannen zijn in uitvoering. Van de maatregelen uit de beheerplannen is nu ongeveer 30% afgerond, 50% in uitvoering en 20% moet nog gestart worden.
Ganzen	Gewasschade in kg droge stof	5-10% lager dan het gemiddelde van de afgelopen 2 jaren.	20,9% lager dan het gemiddelde van de afgelopen 2 jaren
Groene wetten	% tijdig verleende vergunningen en ontheffingen	95%	95%
Mijnbouwwet	Provinciale reacties op adviesverzoeken	100%	100%

Toelichting:

Ganzen
De reden dat de ganzenschade is afgenomen zit hem in een combinatie van factoren. Er waren afgelopen winter minder ganzen in Fryslân. De ganzen kwamen in het najaar ook nog eens later aan. Minder ganzen en een later tijdstip van aankomst (en dus een korter verblijf) zorgen voor minder schade. Verder is het van belang dat vanwege de intensivering van de ganzenverjaging (onze Fryske guozzeoanpak) het goed lukt om de ganzen die er wel zijn te concentreren in de ganzenfoerageergebieden waardoor de schade buiten de foerageergebieden afneemt.

Tijdig verleende vergunningen en ontheffingen
Over heel 2019 is 95% van de aangevraagde vergunningen tijdig verleend. Op 29 mei 2019 oordeelde de Raad van State dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in strijd is met Europese natuurwetgeving. In de uitspraak heeft de Raad van State aangegeven dat uit de passende beoordeling die ten grondslag ligt aan het PAS niet de vereiste zekerheid kan worden ontleend dat de huidige achtergronddepositie de natuurlijke kenmerken van Natura 2000 gebieden niet zal aantasten. Veel projecten liggen stil in afwachting op meer duidelijkheid en toekomstperspectief. Beleidsregels zijn begin 2020 vastgesteld en de vergunningverlening is weer opgepakt. Daarmee is de onzekerheid nog niet weg en dit vraagt nog steeds een goede dialoog met alle betrokkenen om tot definitieve oplossingen te komen.

Landschapsbeleid

Wat wilden we bereiken?

Dat Fryslân de mooiste provincie blijft. Dat de waarden van het Friese landschap en het Friese erfgoed onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden en integraal worden benaderd. Hierbij was in 2019 de opgave om aandacht te creëren voor een duurzame, gezonde en karakteristieke leefomgeving. De provincie werkte hierbij samen met gemeenten, belangengroeperingen en burgers.

Hebben we de gewenste resultaten bereikt?

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
	Landschapsbeleid
1	Wij geven uitvoering aan de structuurvisie Grutsk op ’e Romte door in provinciale opgaven, plannen en (integrale gebieds) projecten investeringen in het landschap mee te nemen. Daarnaast werkt Grutsk via het ruimtelijke ordeningsspoor door in ruimtelijke plannen en projecten van gemeenten en andere partijen. Het provinciaal ruimtelijk kwaliteitsteam heeft hiervoor een adviserende taak.
2	Wij streven naar herstel van landschapselementen die de provinciale kernkwaliteiten (Grutsk) versterken en naar het versterken van het draagvlak voor het Friese landschap. Dat doen we door subsidiering van: projecten via het Iepen Mienskipfûns Fryslân (IMF); de nationale landschappen Noardlike Fryske Wâlden en Stichting Mar en Klif; Landschapsbeheer Friesland (LBF).
3	Voor de cofinanciering binnen het Europese programma POP3 wordt voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer € 1,5 mln beschikbaar gesteld van 2017 t/m 2020. Dit is bedoeld voor landschapsherstel ten behoeve van de droge dooradering. In het kader van landschapsherstel zullen de agrarische collectieven samen met Landschapsbeheer Fryslân puntelementen in landschapsstructuren mogelijk maken.

Toelichting:

1. Het ruimtelijke kwaliteitsteam heeft meegewerkt aan de totstandkoming van landschapsbiografieën voor Zuidwest Fryslân en Smallingerland met een interactieve en publieksvriendelijke website. De landschapsbiografieën zijn input voor de omgevingsvisie. Aan de landschapsbiografie Noardeast wordt gewerkt. Het ruimtelijke kwaliteitsteam heeft blijvend een rol gespeeld in de ruimtelijke inpassing en beeldkwaliteit van een aantal grote infrastructurele projecten, zoals de rotonde Joure, verbreding N381 en de Afsluitdijk. Ook heeft het kwaliteitsteam geadviseerd over de ruimtelijke kwaliteit en inpassing van zonnevelden.
2. De projecten voor landschapsherstel zijn volgens planning verlopen. Zo zijn via het IMF 41 projecten gesubsidieerd op het gebied van landschap en cultuurhistorie. Eén van de uitvoeringspartijen, Landschapsbeheer Friesland (LBF), is echter in financiële problemen gekomen. We hebben de financiële positie versterkt door de bestaande provinciale borgstelling voor hun lening bij het Nationaal Groenfonds te verbreden en te verlengen. Dit ten behoeve van het werkkapitaal van LBF en voorfinanciering van POP3-projecten. Om aan een toekomstbestendige situatie te werken is een verkenning gestart naar samenwerking met andere organisaties. Over dit traject is PS in juli 2019 geïnformeerd.
3. Het POP3 project voor het herstelproject voor landschap en natuur gericht op de droge dooradering op het hele zandgrond in Fryslân wordt volgens planning uitgevoerd door LBF en agrarische collectieven. Voorbeelden zijn herstel van elzensingels, boomwallen en dykswâlen in de Noardelijke Fryske Wâlden. Als vervolg hierop is een tweede openstelling vastgesteld en daarbij een aanvraag ingediend voor herstelmaatregelen voor landschap en natuur in het klei- en veengebied.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2019	Realisatie 2019
Landschapsbeleid
Landschapsherstel	Aantal kilometers, hectare en puntelementen herstel landschapsstructuren	25 km, 7 ha en 50 puntelementen	39 km, 6 ha en 98 puntelementen

Toelichting:

De doelwaarden voor kilometers en landschapsstructuren zijn ruimschoots gerealiseerd. Het aantal ha’s is iets minder. De afwijkingen worden veroorzaakt door het feit dat dit een meerjarig project is waarbij de doelwaarden gemiddeldes zijn per jaar. Afhankelijk van het uitvoeringsjaar wijken deze af. Project als totaal ligt op schema zodat de verwachting is dat de doelwaarden aan het einde van de projectperiode zullen worden behaald. De kilometers betreft herstel van elzensingels, boomwallen en dijkwallen. Hectares hebben betrekking op de aanleg van kleinschalige boselementen in agrarisch gebied. Puntelementen zijn bijvoorbeeld de aanplant van solitaire bomen en aanleg van poelen.

Wat heeft het gekost?

Bekijk uitgebreide tabel

Exploitatie - Bedragen x € 1.000,-
Lasten
Structurele budgetten
Tijdelijke budgetten
Reserves
Voorzieningen
Overlopende passiva
Totaal lasten
Baten
Structurele budgetten
Tijdelijke budgetten
Reserves
Voorzieningen
Overlopende passiva
Totaal baten
Saldo van lasten en baten
Mutatie reserves
Mutatie tijdelijke budgetten
Resultaat van lasten en baten

Realisatie 2018
9.909
3.125
44.391
26
1.038
58.489
183
179
9.079
26
1.038
10.505
47.985
168
355
48.507

Begroting 2019 na wijziging
10.073
7.523
68.504
0
2.742
88.842
327
0
6.024
0
2.742
9.093
79.749
-21.832
-903
57.014

Rekening 2019
9.992
7.377
51.322
0
2.925
71.617
210
2
4.905
0
2.925
8.042
63.576
-5.770
-894
56.912

Saldo begroting en rekening
81
145
17.182
0
-184
17.225
117
-2
1.119
0
-184
1.051
16.173
-16.063
-9
102

Toelichting:

Lasten structurele budgetten
Bij het budget voor Groene Wetten is sprake van onderbesteding door onder andere de status qua in de vergunningverlening door de stikstof problematiek.

Lasten tijdelijke budgetten
In 2019 zijn een aantal inrichtingsprojecten afgerond die nog doorliepen vanuit de vorige programmaperiode. Op deze projecten is per saldo een vrijval gerealiseerd van € 75.000,-. Daarnaast was er een onderbesteding op het budget voor aanvullende opdrachten aan de Faunabeheereenheid. Dit komt doordat de aanvullende opdrachten pas later in het jaar zijn gegeven en daardoor de kosten niet meer in 2019 konden worden uitgevoerd.

Reserves
Het saldo van de onderbesteding van de reserves aan de lastenkant (€ 17,2 mln.) betreft de onderwerpen Natuurpact (voor € 8,3 mln.), De Nieuwe Afsluitdijk (€ 5,3 mln.), het Breed Cofinancieringsbudget (€ 2,6 mln.) en Aankopen Natuur- en Landschapsherstel (€ 0,9 mln.). De verklaring van deze onderwerpen wordt gegeven in de paragraaf Grote Projecten. Aan de baten kant is er € 1,1 mln. minder gerealiseerd dan begroot. Dit betreft de onderwerpen Natuurpact (+ € 1,5 mln.) en De Nieuwe Afsluitdijk ( € 2,6 mln.). Ook dit wordt per onderwerp verklaard in de paragraaf Grote Projecten.

Per saldo is er een onderbesteding van € 16,1 mln.

Baten structurele budgetten
De leges inkomsten t.a.v. de Wet Natuurbescherming vallen lager uit. Dit kwam doordat het werkelijke aantal aanvragen achter bleef mede als gevolg van de uitspraak van de Raad van State inzake de PAS. Daarnaast zijn niet alle aanvragen legesplichtig terwijl hier wel rekening mee gehouden is in de begroting. Gebleken is dat post van leges inkomsten Wet Natuurbescherming te hoog is begroot, mede gezien de dynamiek rond de huidige vergunningverlening, vraag dit een nadere analyse in 2020. In 2019 is er € 80.000,- aan dwangsommen geïnd, dit was niet begroot vanwege het niet te plannen karakter van dergelijke inkomsten.

GS budgetautorisatie
Lasten
Beheersgelden EHS
Beheersvergoedingen binnen EHS
BFVW Bond van Friese Vogelwachten
Groene wetten
Implementatie beleid landelijk gebied
IPO bijdrage
It Fryske Gea
It Fryske Gea toezicht Friese IJsselmeerkust
IVN consulentschap Fryslan
LBF Basisorganisatie
Nationaal landschap
Nationale parken basisfinanciering
Natuurnota werkplannen adviezen natuurmonitoring
Onderhoudsbudget Wolvetinte
Proceskosten algemeen
Wadlopen provinciale bijdrage
Weidevogels
Structurele budgetten
Faunabeheereenheid budgetsubsidie
Gebiedsontwikkeling Franekeradeel-Harlingen
Kening fan e greide
Lectoraat weidevogels
Nationaal Park Lauwersmeer en Drents Friese Wold
Nog te verdelen FYLG middelen
POP 3 Uitvoeringskosten
Project Fryslan Fernijt IV
Reparatie rente en aflossing convenantsleningen Groenfonds
Uitvoering werkplan weidevogels
Weidevogelbeheer
Weidevogellandschappen
Tijdelijke budgetten
Aankopen natuur en landschapsherstel
De Nieuwe Afsluitdijk
Natuurpact 2014
POP 3 Uitvoeringskosten
Waddenfonds projecten
Reserves
LVP project Baarderadeel LGR
Voorzieningen
Digibeter 2019 duinen en kwelders
Life Alde Feanen N2000
Natuurpact 2014
Nog af te sluiten weidevogelcompensatie
POP3 ANLB Leefgebied water
Wadlopen
Weidevogelcompensatie
Overlopende passiva
Totaal lasten
Baten
Groene wetten
Natuurnota werkplannen adviezen natuurmonitoring
Vergunningen waddenzee
Wet Natuurbescherming
Structurele budgetten
Nog te verdelen FYLG middelen
POP 3 Uitvoeringskosten
Tijdelijke budgetten
Aankopen natuur en landschapsherstel
De Nieuwe Afsluitdijk
Natuurpact 2014
POP 3 Uitvoeringskosten
Reserves
LVP project Baarderadeel LGR
Voorzieningen
Digibeter 2019 duinen en kwelders
Life Alde Feanen N2000
Natuurpact 2014
Nog af te sluiten weidevogelcompensatie
POP3 ANLB Leefgebied water
Wadlopen
Weidevogelcompensatie
Overlopende passiva
Totaal baten
Saldo van lasten en baten

Realisatie 2018
7.458
0
93
283
0
56
803
132
181
248
95
207
133
0
8
37
175
9.909
282
851
52
25
0
41
923
80
0
200
294
377
3.125
1.694
2.698
39.999
0
0
44.391
26
26
0
841
0
103
0
94
0
1.038
58.489
-33
97
18
101
183
41
138
179
660
3.834
4.586
0
9.079
26
26
0
841
0
103
0
94
0
1.038
10.505
47.985

Begroting 2019
0
7.576
95
291
0
40
816
161
184
252
134
210
42
6
14
32
222
10.073
300
860
0
75
100
0
0
0
5.200
200
165
623
7.523
1.785
7.430
54.286
4.524
479
68.504
0
0
0
1.151
1.160
0
167
139
125
2.742
88.842
0
0
15
312
327
0
0
0
0
4.069
1.925
30
6.024
0
0
0
1.151
1.160
0
167
139
125
2.742
9.093
79.749

Rekening 2019
0
7.576
95
206
0
58
816
147
184
252
133
210
93
3
4
37
177
9.992
234
860
0
75
100
-75
0
0
5.200
200
102
682
7.377
927
2.059
45.945
2.341
51
51.322
0
0
141
1.177
1.307
44
0
131
125
2.925
71.617
2
0
10
198
210
2
0
2
0
1.465
3.440
0
4.905
0
0
141
1.177
1.307
44
0
131
125
2.925
8.042
63.576

Saldo 2019
0
0
0
85
0
-19
0
14
0
0
1
0
-52
3
9
-5
45
81
66
0
0
0
0
75
0
0
0
0
63
-59
145
858
5.371
8.341
2.183
428
17.182
0
0
-141
-27
-147
-44
167
9
0
-184
17.225
-2
0
5
114
117
-2
0
-2
0
2.604
-1.515
30
1.119
0
0
-141
-27
-147
-44
167
9
0
-184
1.051
16.173